Sunday, June 12, 2011

Article : ENG KAN TI ZO TA NGE?

 

                                                                 By                                                       HC.Lalhmangaihpari, BA, BD.
ECM Hqrs. Office, Saiha.




 INTRODUCTION :

         Pathian hruaina avangin kum 2007, Maraland Gospel Centenary leh ECM, KTP Diamond Jubilee kum ni bawk kan han thleng thei hi a lawmawm danglam bike em em a. Kum 2007-hi a hlutna varpawhtu te tan chauh ni loin, Mara ram mipui zawng zawng te tan kum pawimawh leh chhinchhiahtlak, Jubilee kum ropui tak a nih vang a ni. He kum min hruaithlengtu kan Pathian chu fakin awm rawh se!

      Chanchintha in kum 100 chhung lai mai kan ram min chenchilh ta a, Malsawmna nasa tak dawngin, hmanlai mawlna leh puithuna chi hrang hrang te kan kalsan a. Ram changkang zawkte tihdan zulzuiin changkang (westernised) takin kan khawsa ve ta a ni. Pathianin kawng hrang hrangah thil ropui tak tak te min tihsak zel a, a lawmawm tih loh rual a ni lo (Psl. 126:3). Nimahsela, heng kan changkanna leh tunlaina te hi mi tam tak ten hmang thiam loin, a thalo zawngin min nghawng let a. A bik takin, thalaite nun a nghawng nasa hle a tih theih. Kristian hming pu siin, suahsualna chi hrang hrang bawihah tangin, kan nun a nget a ni. Pathian Nung betu, Lal Isua zuitu te ni si ‘Eng kan ti zo ta nge?’ heti tak mai a kan nun a lo tlakchhiat tak mai le? Kawng thum (3) chauh pawhin i han inbihchiang teh ang u hmiang :-

1.    RELIGIOUS LIFE :
         Mara ram mipuite hi Sakhaw mi tak kan ni a. Kristian sakhaw zuitute kan ni. Lal Isua chanchin tha kan dawnna kum 100 kan hmang mek a nih hi. Chutiang chu kan dinhmun a nih laiin kan nundan leh khawsak dan, kan rilru puthmang te thlir chuan kan sakhaw vawn lai Kristian zirtirna anga nung hmuh tur leh sawi tur kan tam lo hle. Pathian thu kan hre em em a, kan sawi tam a, kan ngaithla chamchi bawk. Nimahsela, a pawimawh lai ber, a ‘nunpui’ lam chu kan hlamchhiah niin a hmuh theih. Kohhranah a kul a taiah kan tang a, kan inhmang em em chung pawhin Pathian tihna nun nei lo, thil dik lo tih thulh chuang lo kan tam hle. Kan kristianna hian Pulpit leh Biak In chhung a pel lo em ni ang le? Heti tak a, Pathian thu-in min chenchilh chung pawh a ‘Hmangaihna leh Rinawmna, Dikna leh Pathian hlauhna nun’ mi tam tak ten kan neih lohna chhan hi. Inenfiah kan va ngai nasa em. Bible chuan “Lalpa tih chu sual huat hi a ni” (Thuf. 8:13) a ti si a.

         Kan khawvel inher danglam zel karah, ‘Thlarau mi’ kan tehdan te pawh hi her danglam a hun tawh em tih a ngaihtuah theih. Tam tak chuan Hlim leh lawm, lam leh thlarau thilpek chi hrang hrang chante hi ‘Thlarau Mi-na’ berah kan ngai tlat. Hei hi a dik famkim ber lo tih kan pawm a tul. Hlim, lawm leh lam, etc te hi a tha e, kan lam zel tur a ni. Chu mi piah lamah kan thlarau mi-na tur zawk chu Pathian leh a kohhran tana kan rawngbawlna leh thilpek te tih thulh chuang loin, chhungril lam Dikna, Felna, Rinawmna, Hmangaihna, Khawngaihna, Pathian tihna, etc nun neih hi kan Thlarau mi-na tur chu a ni zawk (Mt. 23:23).

         Kohhran huangchhunga kan rawngbawl danah hian inthliarhranna a awm em ni? Hmeichhia leh mipa hi Pathianin duh taka a siam, Ama anpui ngeia a siam kan ni a (Gen. 1:27). A mah fak ho tur leh a rawngbawl a, thawk ho turin min siam a, tumah thlauthlak bik a nei lo a ni (Gal. 3:28). ‘Kan Missionary te hunlai a, Kohhran Standing Committee-ah 1924- atanga dt. 15.3.1961 thleng khan Hmeichhia 8 leh Mipa 12 zel awmin, kohhran an lo enkawl hova. Hun lo kal zelah kum 1961 atang khan Constitution neih tan a ni a, heta tang hian Hmeichhe Upa an awmtir tawh ta lo a ni’ (Source: Executive Committee Minute Book, 1953-1975). Kohhran hruaitu Pastor, Upa etc nihna chanvo hi vawiin thlengin hmeichhiate tan phalsak an ni lo hi eng nge a chhan ni ang? Kan ngaihtuah chian a tul a, Pathian duhdan ni lo, Mihring duhdanin kan kal palh ang tih a hlauhawm hle mai. Pathian hian mipate chauh hi a rawngbawltu atan a thlan bik a rinawm loh a. Chuvang chuan hmeichhia leh mipa karah inthliarna awm lo a, lungrual taka rawngbawlna hna thawk ho tur hian Pathianin min duh a ni tih hriat a pawimawh. Induhsak tlang taka thawhho chu kan tih tur a ni, kan Pathian duhdan pawh a nih a rinawm hle a ni.

     Tin, kan rawngbawlnaah kal kân kan nei tur a ni lo, ramthim chauh vei mai lo hian kan bul vel a, vangtlangin misuala kan ngaih, he’ng- Zu/Drug Addicts, K.S, Rukru, etc te hi kan rawngbawlna hian thleng pha ve zel hlawm se, rawngbawlna pawhin a sawt phah zawk ngeiin a rinawm. Kumin 2007 atang hi chuan rilru thar pu in, Kristian kan nih ang takin mi dang te tan nun tum ila. Harsatna chi hrang hrang karah pawh Kristian zirtirna tha chu kan nunah a taka nun chhuahpui ngam zel turin i inbuatsaih thar ang u. Engpawh nise, kan nundan leh rawngbawl dan zawng zawng hi Lal Isua Krista chanchintha nen inmawi zel tawh mawlh teh se (Phil. 1:27).

2.    SOCIO-CULTURAL, POLITICAL LIFE:
      Khawvel hmasawnna Science & Information Technology thang chho zel chuan kan kawtkai lo thleng vein, Electronic Machines changkang tak tak te chu kan lo hung ther ve fur ta mai. Kan nitin chetphung tinrengah an tel loa chet harsa kan ti tawh a. Power supply awm loh hlek chuan chet a khawlhkham zo ve ta der mai! Finna leh Hriatna a pung zel a, khawvel ram danga thil thleng tharte pawh chawp leh chilhin kan hmuin, kan hre ve thei zel a, Globalization an tih chuan min luhchhuah ve takmeuh a ni. Pipu nun atangin tunlaina (modernization) nunah kan chuang kai a, nun leh khawsak a awlsam a, hahdam takin faisa ringin kan khawsa tak meuh a. Kawng hrang hrang a kan hmasawnna dawn sawi kim sen a ni lo.

        Hetiang taka kan nunphung danglam chho zel hian, kan hnam nunphung leh ziarang engkim mai hi a sawi danglam nasa hle. Kan ngaihsan zawng te chenin a thlak danglam zo kan ti thei ang. Thalai tam tak chuan hmanlai nunphung leh hnam ziarang te chu kan hrethiam tawh mang lo. Culture lam thil reng reng chu ‘thing’ kan ti a, kan ngaisang ta meuh lo a ni awm e. Hmanlai chuan mi Huaisen, Pasaltha, Taima leh Tlawmngai te chuan ngaihsan an hlawh thin a. Nimahsela, vawiinah chuan mi Hausa, Thiltithei leh Thiamna bik nei an nih phawt chuan mi hlemhle leh rinawmlo, mi dangte chanai laksak duh chi pawh nise kan ngaisang tawh zawk a ni. Mi rethei dai kilkara mi dik leh tlawmngai te chu ngaihsan chu sawi loh hriat pawh an hlawh zo ta meuh lo a ni.

       Hnam nunze mawi leh hnam ziarang tha tinreng te chuan mual min liamsan hret hret zel a. Tlawmngaihna, Aia upa zahna leh Thuawihna te pawh zawi zawiin a boral mek zel niin a lang. Pathian malsawmna kan chen a, tam tak rilruah mahni inngaih pawimawhna (individualism) a lo hluar a, midang te pawisak lohna leh mahni duh dan anga nung (It’s my life) khawvel ah kan chuangkai ta der mai! Hei hian thalai tam tak te chu mahni duh ang angin a khawsaktir a. Incheina maksak chitin nen, hnathawk peih si loin a Tui, Nuam leh Nalh tih zawng apiang um zelin nawmsak leh zual tumin thil thalo tinrengah kan va inhnamhnawih kual a. Pathian ngaihsak lo lekin khawvel thilah kan intlak ral vel mai mai ta a ni. Inkhawm ai chuan zu/drug, sex, computer, music, etc. ah te nawmna leh nun hlimna kan zawng ta a. Khawvel thil kan lungkham luat avangin tam tak te chuan kan Pathian hi kan hrechang ta lo niin a lang (II Tim. 3:2-5). Kan Pathian lung a awi ang em le?

        Ram rorelna chungchang ah, hmanlai Lal rorelna bansanin, mipui ten kan aiawha rorel tur te kan thlang thin a. Roreltu te chuan Pathian hre chungin, hmangaih takin ram ro an rel a, Mipuite pawhin ram kan hmangaih. Mahse, chutichung chuan ramchhungah hlemhletna leh mahni hmasialna ten bu an khuar a, sum leh paia intlansiakna pawh a nasa hle. A chhan eng nge nita ang? Dik tak leh feltakin Inthlanna chu kalpui a ni thin lo em ni? Mipuite nge dik lo a, kan thlan ate zawk? Ram hruaitu/roreltu an inthlak zut a, ramin a tuar phah ta em ni? (cf.Thuf.28:2). Ram hmangaihtute an lian tulh tulh a, an hmangaih te erawh an bet tulh tulh tih thu te hi a dik takzet em? Sum leh pai hman danah te zawhna a va tam thei dawn ve le! He’ng avang te hian kan ram inrelbawlna dan kalphung hi a he deuh a ni ang. Kristian thalai te hian siamthat tur kan va nghah em! A siamthatna hna chu midang kutah dah mai loin kan mawhphurhna a ni ve tih pawm ila, siamthatu ni theuh I tum ang u (Isaia 58:12). Mimal tinte hian thil dik lo engpawh do ngam a, Rinawmna leh Dikna kan nun chhuahpui ngam phawt chuan kan ram chu a kal tha leh thei mai dawn a ni.

3.    ECONOMIC LIFE:
      Kan hriat theuh angina Kristian kan nih hma chuan mitin ei zawnna ber chu ‘Lo neih’ kha a ni a, a tlangpuiin an intodelh kan ti thei ang. Nimahsela, Kristian kan nih hnuah erawh chuan lo neih ngawr ngawr chu mitin eizawnna a ni ta lo a. Pathian Malsawmna avangin kawng hrang hrangin miten ei kan lo zawng thei ta a. Sorkar hnathawk te, Sumdawng, Dawrkai etc. te chuan hahdam deuh zawkin ei an hmu thei a, kut hnathawka eizawng chu mi tlemte kan lo nita, chutih laiin thenkhat dawt phuahchawp hmangin, hnathawk mang lo a ei hmuh tum kan awm bawk. Nitin mahni ei tur thawk chhuak lo, intodelh lo kan tam hle mai.

        Mi tam tak chuan kut hnathawh kan ngaisang lo mai pawh ni loin kan hmu hniam hle. Thawk mang lo a nei thei te chu kan ngaisang zawk a. Mi thar chhuahsa ringa inti changkang kan nih haiderin, kut hnathawh chu zahthlak ti pawl kan tam khawp mai. Thalai tam tak chu-thil tha tih tur hre em em si, mahse thawk peih chuang si lo te, thawk loa duh duh neih te, zir mang lo a pass that te, engmah ni si lo a, lar duh te, Awmawl leh Ei tui- chu kan duhdan a ni a. Phunchiar, Dawthei, Thatchhe chawheh si kan tam ta (Tita 1:12). Mahni pocket money tur takngial pawh chhungte thawhchhuahsa ringa intodelh tum kan awm teuh. Zuk leh hmuam lah kan duh hle a, a leina tur lehzel pawh nei zo lo, ‘khawimaw pai’ kan tam ta a ni awm e. Chhungte leh midang tan phurrit kan ni ringawt a, chuvangin insiamthat kan va mamawh teh lul em!

        Kristian kan nih avangin thiltih leh hnathawh kawng hrang hrangah mahni intodelh thei tura thawhrimna leh taimakna nun kan nei tur a ni a, kan thatchhe tur a ni lo. Kan intodelh lohna chhan ber chu kan thawhrim tawk loh vang mai a ni. Chuvang chuan kan ngaihsan zawng thlak danglam tawhin, mi taima leh thawkrim ngaisang tawh ila. Chhungkua leh midang te tan mi tangkai nih theuh tumin, mahni hmazawn theuhah taihmak i chhuah thar theuh ang u. Eizawnna atan kan hnathawh theuhah leh kan zirlai ah theuh rinawm takin thawk theuh ila. Thawh tur hre lo, awm mai mai te pawhin thawh tur zawngin, chhungkua leh khawtlang tan mi tangkai nih vek tum tawh ang u. Tichuan Pathianin intodelh theiin Mal min sawm ngei ang (Deut. 28:8).

CONCLUSION :
         Kan sawi tak ang khan, kan ramah Missionary te kal tlangin Pathianin chanchin tha min hriattir a. Chu chanchin tha chuan malsawmna leh hamthatna tam tak min thlenin thil changkang chitin nen Kan nung, Kan che, Kan awm ve takmeuh ta. Malsawmna kan dawn chu kan chen a, mal min sawmtu leh mawlna/thimna ata min hruaichhuaktu kan Pathian theihnghilh thak khawpin mi tam tak ten nun kan chen mek ta si a, ENG KAN TI ZO TA NGE kan Pathian aia thildang kan buaipui tak le? Chuvang chuan kan fimkhur a ngai takzet ta a ni. Kan nundan leh khawsakdan atanga thlirin, kan inenfiaha, kan insiamthatna tur kawng tlemte kan han sawi tak te khan ngun takin ngaihtuah ila. I HARH ANG U. Thil tha lo chi hrang hrang (khandaih) in min lem zawh hma hian sual simna thinlung pu in, Pathian lam I hawi ang u.

        Pathian thuawihna nun kan nei duh lo lui zel anih chuan kan hmabak chu BORAL a ni. Chuvangin mimal tin te i fimkhur theuh ang u (Deut. 6:10-24). Kan Pathian hi thikthuchhia leh phuba lak hmang Pathian a ni si a. He Gospel Centenary leh KTP Diamond Jubilee kum ropui tak 2007-kan hman atang phei hi chuan thil tha lo leh sualna chi hrang hrang te hi Pathian hmingin kalsan ngam zel tawh ila. Kan lo nundan thalo tin reng lak atang khan inlamletin, Pathian hnenah ngaihdam dilin i tawngtai ang u. Tichuan Pathianin kan tawngtaina chu chhangin kan ram tluchhe mek hi min tidam leh dawn a ni (II Chro.7:14).

(NB: Pi Lalhmangaihpari Mara hmeichhiate zinga B.D. zo hmasa ber te zinga mi a ni. Tunah hian ECM KNP (Kristian Nu Pawl) Headquarters, Siaha ah Secretary hnathawk mek a ni. A e-mail = hcparte@gmail.com)
Posted by A.Zawngia, Editor
 

No comments: